Kwik in drinkwater: Gevaren, Toepassingen en Effecten op het Lichaam

Kwik (chemisch symbool Hg, atoomnummer 80) is een zwaar, zilverwit overgangsmetaal. Het is het enige metaal dat bij kamertemperatuur vloeibaar is, wat het unieke eigenschappen geeft. Deze vloeibare vorm, gecombineerd met de goede geleidbaarheid van elektriciteit en warmte, heeft kwik in het verleden tot een populair materiaal gemaakt voor diverse industriële en medische toepassingen.

Van kwik in thermometers en barometers tot het gebruik in tandheelkundige vullingen (amalgaam), kwikdamp in TL-buizen en zelfs in batterijen; het element was lange tijd alomtegenwoordig in onze maatschappij. Echter, door toenemende kennis over de ernstige gezondheidsrisico’s is het gebruik ervan drastisch teruggedrongen en aan strenge regelgeving onderworpen.

Is kwik giftig?

Ja, kwik is zeer giftig. De mate van giftigheid hangt af van de vorm waarin het kwik voorkomt. Er zijn drie hoofdtypen kwik die een risico vormen voor de mens:

1. Elementair kwik: Dit is de vloeibare vorm die je kent van thermometers. Het is relatief onschadelijk bij aanraking, maar het kan verdampen en de dampen zijn uiterst giftig bij inademing. Deze dampen kunnen de hersenen en het zenuwstelsel aantasten.
2. Anorganische kwikverbindingen: Dit zijn verbindingen die ontstaan wanneer kwik reageert met andere elementen, zoals zwavel of chloor. Ze komen vaak voor in de industrie en kunnen bij inname schade aan de nieren en de spijsvertering veroorzaken.
3. Organische kwikverbindingen: De meest bekende en gevaarlijkste vorm is methylkwik. Deze verbinding ontstaat in water en bodem wanneer micro-organismen elementair kwik omzetten. Methylkwik is zeer giftig, omdat het zich gemakkelijk ophoopt in de voedselketen, met name in vissen. Het kan de bloed-hersenbarrière passeren en ernstige en onomkeerbare schade aanrichten aan de hersenen en het zenuwstelsel.

Hoe verspreidt kwik zich?

Kwik komt van nature in het milieu voor, maar het grootste deel van de kwikvervuiling is het gevolg van menselijke activiteiten. De belangrijkste bronnen zijn de verbranding van fossiele brandstoffen (vooral steenkool), goudwinning en industriële processen.

Eenmaal in de atmosfeer kan kwik zich over de hele wereld verspreiden voordat het neerslaat in water en op de grond. In water wordt het vervolgens door micro-organismen omgezet in methylkwik. Dit methylkwik wordt opgenomen door kleine waterorganismen en vissen. Omdat roofvissen grotere hoeveelheden van deze kleinere vissen eten, hoopt de methylkwik zich in hun lichaam op in steeds hogere concentraties. Dit proces, bioaccumulatie genoemd, verklaart waarom roofvissen zoals tonijn, zwaardvis en haai relatief hoge kwikgehaltes kunnen bevatten.

Gevolgen van kwikvergiftiging

Blootstelling aan kwik, zelfs in kleine hoeveelheden, kan ernstige gezondheidsproblemen veroorzaken. De symptomen van kwikvergiftiging variëren afhankelijk van de mate van blootstelling en de vorm van het kwik.

• Neurologische symptomen: Blootstelling aan kwik kan leiden tot neurologische problemen zoals beven, geheugenverlies, onhandigheid en veranderingen in persoonlijkheid.
• Ontwikkelingsproblemen: Bij ongeboren baby’s en jonge kinderen kan blootstelling aan methylkwik via de moeder of voeding leiden tot ontwikkelingsstoornissen en leerproblemen.
• Schade aan organen: Hoge blootstelling kan leiden tot schade aan de nieren en de longen.

Vanwege deze risico’s is het van essentieel belang om de blootstelling aan kwik te minimaliseren. Dit is de reden dat de productie van kwikproducten steeds verder wordt ingeperkt en er strengere normen gelden voor de uitstoot van kwik door de industrie.